U multimedijalnoj sali Opštine Tivat danas, 14. novembra, u organizaciji Mitropolije crnogorsko-primorske i Instituta za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, počeo je naučni skup „Manastir Svetog arhanđela Mihaila na Prevlaci i Zetska mitropolija“, koji će trajati do 16. novembra.

Naučni skup je otvorio Njegovo visokopreosveštenstvo Arhiepiskop cetinjski Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije koji je istakao da je Mitropolija crnogorsko-primorska u vrijeme blaženopočivšeg Mitropolita Amfilohija bila pokretač arheoloških iskopavanja koja su trajala od 1997. do 2011. godine na prevlačkom svetilištu, gdje je Sveti Sava 1220. godine utvrdio Zetsku episkopiju, a koja je u vrijeme cara Dušana 1346. uzdignuta na stepen Mitropolije. Iskopavanja su vršena paralelno sa obnovom duhovnog života u Manastiru Svetog arhangela Mihaila, koji je preko 550 godina poslije svoga zapustošenja bio bez monaha.

„Prirodno je da obnovu duhovnog života prate temeljna naučna istraživanja, naročito kad se radi o tako značajnoj svetoj obitelji kao što je prevlačka, koja je u vjekovima svoje bogate istorije spajala epohe i civilizacije, Istok i Zapad, narode i kulture. Obnavljajući monaški, bogoslužbeni život na tom svetom mjestu, obnavljali smo i svijest o njegovom istorijskom značaju, ali i o našoj odgovornosti prema njegovoj svetosti i prebogatom duhovnom i kuluturnom nasljeđu, koje treba sačuvati i uključiti u sadašnji i budući život Crkve i naroda“, poručio je Vladika Joanikije.

U nastavku svog obraćanja, Mitropolit je istakao da obaveza prema ovom manastiru i njegovim svetim ostacima, svetinji iz koje je blagoslovom Svetog Save izrasla Mitropolija crnogorsko-primorska, ne pripada samo Crkvi, nego i državi:

„Posebno njenim institucijama kulture, kao i svim ljudima od pera i znanja, bez ikakvih ograda i ograničenja, koji mogu doprinijeti očuvanju njegovog sakralnog kulturnog bogatstva i unapređenju njegovog života u skladu sa namjerom koju su mu odredili njegovi sveti ktitori – da služi Bogu i spasenju ljudskih duša do skončanija svijeta i vijeka.“

Podsjetio je i da je na samom početku bavljenja Prevlakom, Božija milost posjetila ovo sveto mjesto i učinila da promirotoče mošti prevlačkih monaha, koje su otkrivene iza oltara Saborne crkve Svetoga arhangela Mihaila na Prevlaci.

„Za nas je ova svetinja živa iako je razrušena i raskućena, iako je raspeta, ona nije izgubila svoju svetost i svoje blagotvorno dejstvo, što su posvjedočile svete mošti prevlačkih monaha kada su, poslije njihovog otkrivanja 1996. godine, počele izlivati iz sebe sveto miro blagodaću Duha Svetoga. U ovoj svetinji se kroz njeno stradanje upečatilo Hristovo raspeće koje ima u sebi silu vaskrsenja. Ovo što govorimo, iščitavamo iz dosadašnjeg mnogovjekovnog života razrušene Crkve Svetog arhangela Mihaila na Prevlaci. Naši arheolozi su nedvosmisleno pokazali da je ona poslije svoga nastanka, od 6. pa do 13. vijeka, u dva navrata stradala i dvaput iz temelja obnavljana. S tim što je njena druga obnova bila u vrijeme Svetoga Save kada je u njoj i uspostavio Eparhiju zetsku.“

U nastavku svog obraćanja, Mitropolit je istakao da se naš pristup obnovi Manastira Svetog arhangela Mihaila ni u čemu, suštinski, ne razlikuje od pristupa koji su imali njegovi prvi obnovitelji, on proishodi iz naše svete vjere, iz krstovaskrsne istorije ove svetinje.

„Ako neko u nadležnim državnim institucijama na djeli ovo naše stanovište, ne zamjeram zbog toga, ali očekujem da uvaži drugačije mišljenje i vjekovnu praksu Crkve koja je uvijek, u skladu sa svojom vjerom i vjekovnim iskustvom, obnavljala svoje svetinje, a time i svoje pamćenje i svoje biće. Podrazumjeva se da obnova bilo kojeg kulturnog dobra, a posebno svetinje takvog značaja kao što je prevlačka, mora da se obavlja uz primjenu najviših standarda struke i nauke i uz poštovanje važećih zakona koji to omogućavaju. Uvjereni smo da je došlo bolje vrijeme za svestrani dijalog i za još bolje međusobno razumjevanje među svim stranama koje su odgovorne za očuvanje raznovrsnog, slojevitog i neprocjenjivog duhovnog bogatstva Prevlake i za obnovu i novi život Manastira Svetoga arhangela Mihaila“, besjedio je Arhiepiskop cetinjski g. Joanikije.

U želji da dijalog među svim zainteresovanim stranama oko zaštite i unapređenja daljeg duhovnog života prevlačkog svetilišta bude što sadržajniji, Mitropolija je prije dvije godine odlučila da inicira organizovanje naučnog skupa koji bi razjasnio istorijski i kulturološki značaj manastira Prevlake i kako bi se bolje sagledala crkvena i šire društvene zajednice odgovornost prema njegovoj duhovnoj baštini. Po njegovim riječima inicijativa za organizovanje ovog naučnog skupa naišla je na odlično razumijevanje i veliku podršku od strane uglednih profesora i naučnika iz Crne Gore, Srbije, sa kojima je postignut dogovor da Mitropolija crnogorsko-primorska i Institut za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu budu organizatori naučnog skupa „Manastir Svetog arhanđela Mihaila na Prevlaci i Zetska mitropolija“. Organizacioni i naučni odbor bavio se pripremom ovog naučnog skupa, a njegovim osmišljavanjem u naučnom pogledu bavili su se profesori koji za to imaju odgovarajuća znanja i iskustva.

Njegovo visokopreosveštenstvo Arhiepiskop cetinjski Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije na kraju je zablagodario svima na pomoći, a posebno akademiku Draganu Vojvodiću, koji je bio na čelu naučnog tima i zajedno sa ostalim svojim kolegama učinio sve što je bilo potrebno da ovaj naučni skup za naše prilike dostigne izuzetno visok nivo, kao i Direktoratu za saradnju sa vjerskim zajednicama Ministarstva pravde Crne Gore i Opštini Tivat, koji su podržali organizaciju ovog naučnog skupa:

„Svima zahvaljujem na svakom vidu podrške, a posebno našim dragim naučnicima i prijateljima učesnicima ovog naučnog skupa. Želim da njegov rad bude plodonosan i u svakom pogledu uspješan!“

Dr Tamara Vujović: Ministarstvo kulture i medija posvećeno je očuvanju kulturnih dobara

Potom se učesnicima naučnog skupa obratila dr Tamara Vujović, ministarka kulture i medija. Čestitajući Njegošev dan, praznik crnogorske kulture, ministarka je podsjetila da se ovaj praznik obilježava od prije tri godine, kada se, kako je kazala, prema velikom vladici, vladaru i pjesniku Njegošu ispravila nepravda, da se vrati na mjesto koje mu pripada, a to je da njegovo ime i djelo slavi cijela država:

„Još posebnu čast čini što ga proslavljamo u vašem društvu, eminentnih stručnjaka iz oblasti kulturne baštine, arhitekture, istoričara, arheologa, konzervatora iz Crne Gore, Srbije, Italije, koji će posvetiti nekoliko dana predstavljajući, analizirajući i diskutujući o bogatom kulturnom nasleđu koje se nalazi na lokalitetu Miholjske Prevlake. Nadam se da će dani pred nama doneti nove uvide, argumente i saznanja o slojevitosti, bogatstvu i vrijednosti sakralnih elemenata ovog prostora i da će skup rezultovati novim prilozima i radovima. Naučni dokazi i stručna analize i istraživanja, sigurno će biti dio bogate agende naučnog skupa i ja vam zaista želim uspješan rad. Kao društvo, koje čuva i njeguje svoje posebnosti i razlike, dužni smo pokazati najviši stepen poštovanja i pažnje prema svakom segmentu naše kulturne baštine i kulturnih izraza.“

Naglašavajući da je proteklih decenija priča o Prevlaci aktuelizovana te da postoji hronologija korespondencije između prethodnih, ali i ove administracije Ministarstva kulture i medija i Mitropolije crnogorsko-primorske, kao i nekoliko studija koje je o lokalitetu izradila Uprava za zaštitu kulturnih dobara, zatim brojni radovi istraživača i stručnjaka na temu ostataka sakralnog nasljeđa na ovom prostoru, dr Tamara Vujović je istakla da ovo Ministarstvo želi da bude partner u ovoj temi.

„Sa druge strane, moramo imati u vidu i dati razumijevanje za zakone države Crne Gore, u prvom redu Zakon o zaštiti kulturnih dobara, Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, prostornim planovima i planovima nižeg reda, a koji svi moraju biti usaglašeni i poštovani. U cilju da doprinese radu i značaju teme, i u krajnjem u cilju pronalaska rešenja, a u vezi sa ostacima Manastira Svetog arhangela Mihaila na Prevlaci, Ministarstvo je nedavno formiralo radno tijelo sačinjeno od predstavnika ministarstva, nacionalnih ustanova kulture i najeminentnijih stručnjaka iz oblasti kulturnog nasljeđa, čiji će rad, sigurna sam, takođe, dati veliki doprinos pitanjima i dilemama na temu obnove manastira. Ministarstvo kulture i medija posvećeno je očuvanju kulturnih dobara. kao i unapređenju zakona koji štite našu baštinu, prvenstveno Zakon o kulturnim dobrima i sve važeće propise koji regulišu našu djelatnost.“

Neutralnost sekularne države, ne znači da glas kulturnih i vjerskih zajednica ne treba snažno da se čuje u javnosti, naprotiv omogućavanje učešća vjerskih zajednica doprinosi širem razumijevanju i poštovanju nasljeđa.

„Važno je da institucije zadužene za očuvanje baštine, uključujući ministarstva i druge organe vlasti, ostanu posvećeni poštovanju pravnih normi države, takođe i da uvažavaju sva vjerska prava i slobode. Baština, njen religijski ili njen sekularni karakter, predstavlja temelj identiteta i vrijednosti društva, koje treba da nas nadahnjuje i povezuje. Želim vam uspješan rad, plodne diskusije i radujem se novim saznanjima i dokazima struke koji će sve nas rukovoditi u kom pravcu da se krećemo i kako da valorizujemo ovaj biser sakralne kulturne baštine“, kazala je između ostalog dr Tamara Vujović, ministarka kulture i medija.

Željko Komnenović: Obnova manastira Prevlaka značajna za grad Tivat i njegov razvoj 

Pozdravljajući prisutne predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović je istakao da je Crkva u Tivtu organizovala više naučnih skupova posvećenih obnovi manastira Miholjska Prevlaka, ali da je po njegovom mišljenju, na osnovu prijavljenih radova i naučnih autoriteta okupljenih na ovom skupu, ovo najznačajniji naučni skup do sada o Prevlaci, koja je okupljala i sabirala vjerni narod i razne kulture tokom vjekova.

„Neću da govorim o svim istorijskim ličnostima i epohama koje su prohujale ovim prostorom, ali ću reći da je obnova manastira Prevlaka, pored velikog vjerskog značaja za sve nas u Boki i Crnoj Gori, neobično značajna za grad Tivat, njegov razvoj i budućnost, s obzirom da su i najnovija istraživanja pokazala da svaki drugi turista koji dođe u Boku i Tivat posjeti neki vjerski objekat, najčešće manastir Ostrog. Ono što je takođe značajno za grad je uspostavljanje manastira Prevlaka i njegova obnova u svim mogućim fazama i bogatim istorijskim slojevima i njegovo očuvanje kao jednog od najznačajnijih spomenika kulture na ovim prostorima, u Boki, koji svjedoči vjekove, koji u sebi sublimira i sažima brojne naučne vrijednosti. Sa ovoga mjesta želim da iskažem još jednom zadovoljstvo i radost zbog održavanja naučnog skupa pod krovom Opštine Tivat,  da vam poželim uspješan rad i ujedno čestitam današnji Njegošev dan“, zaključio je predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović.

Nakon svečanog otvaranja i pozdravnih riječi, počeo je radni dio naučnog skupa koji se danas i sjutra održava u multimedijalnoj sali Opštine Tivat, dok će 16. novembra, sa početkom u 8 časova, Njegovo preosveštenstvo Episkop dioklijski g. Pajsije služiti Svetu arhijerejsku liturgiju u manastiru Prevlaka. Potom će u 10,15 časova, u okviru ovog naučnog skupa, početi diskusioni forum koji će nositi naziv „Obnova katolikona Manastira Svetog arhanđela Mihaila na Prevlaci: mogućnosti, ograničenja, pravci“.

Organizaciju naučnog skupa su podržali Direktorat za saradnju sa vjerskim zajednicama Ministarstva pravde Crne Gore i Opština Tivat.

U naučnom skupu učestvuje pedesetak naučnika iz raznih oblasti: bogoslovlja, istorije, istorije umjetnosti, filologije, crkvene umjetnosti, arheologije, arhitekture, prava…

Vesna Dević

Foto: Nikola Joksimović

https://mitropolija.com/2024/11/14/mitropolit-joanikije-obaveza-prema-manastiru-na-prevlaci-ne-pripada-samo-crkvi-nego-i-drzavi/

https://www.flickr.com/photos/195504480@N04/albums/72177720321924587/