Povodom obilježavanja 185 godina rada i obstojanja, a u okviru projekta „Otac Momo“ koje podržava Ministarstvo spoljnih poslova Republike Srbije- Uprava za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu, SPD „Jedinstvo“ juče je u koncertnoj dvorani Škole za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan“ organizovalo veče posvećeno palati od riječi Gorana Petrovića. 

Kako je kazala prof. srpskog jezika i književnosti u Gimnaziji Kotor Ljinjana Čolan, „Gorna Petrovića našeg sugrađanina, ne po teritorijalnoj pripadnosti, nego po ljubavi koju smo osjećali u njegovoj blizini“. 

Podsjećamo , veliki književni događaj ovogodišnjeg Međunarodnog beogradskog sajma knjiga predstavljala je upravo nova knjiga Gorana Petrovića „Palata”, koju je Laguna posthumno objavila. Ovaj roman koji je Petrović završio za života je i novi „tok” u romanu delti, koji je otpočeo romanima „Papir” i „Ikonostas”. 

Prof. srpskog jezika i književnosti u Gimnaziji Kotor, Ljiljana Čolan, kazala je: „Goranov je Kotor, jer je Kotor poslednjih 20 godina bio najfinija porculanska čaša koju je Goran izradio u hramu svog unutrašnjeg bića. Mi smo kao Društvo ponosni što je on sa nama proslavljao i 180 godina našeg postojanja, oktobra mjeseca 2019. godine. Tada nam je najvio nastanak jedne divne priče koja se zove „Praznina“. Nismo ni slutili da će ta priča biti kasnije utkana u knjigu spomenicu „Otac Momo“. Goran, kao da je naslutio i trajno zabilježio jednu veliku prazninu koja se pojavila u našem gradu, u našoj crkvi, ali ne i u našim mislima, i srcima. Zato je ovo veče, sjećanje na dvije velike duše koje su udjenute u nekom listu masline, u nekom zrnu nara, u onom magičnom bilju sa Dražin vrta, i tu su sa nama“. 

Goranovo prisustvo u Kotoru, nastavila je, ima svoju tradiciju.

„Sjećamo se niza književnih razgovora vođenih u okviru programa „Na tragu Danila Kiša“ koje je organizovalo Bratstvo pravoslavne omladine Sveti Luka, 2006.godine uz pomoć sada već blaženopočivšeg protojereja stavrofora Momčila Krivokapića, našeg oca Moma. Naime, prof.Aleksandar Jerkov i tri profesora književnosti, osmislili su dešavanja sa tada najpoznatijim i najčitanijim sledbenicima Kišove poetike. Jedan od njih je bio i Goran Petrović, najmaštovitiji, plemeniti vitez srpske književnosti koji se nastanio u imaginarnim prostorima našeg srednjovjekovnog grada.

 Goran, naš BLIŽNJI (a to je i naslov jedne njegove zbirke pripovijedaka), je prisutan u kućama s ove i s one strane zaliva. Ispod  tavanica koje se ljuspaju ili ne, u starim kapetanskim kućama ili modernim vilama, apartmanski uređenim, ostvaruju se životne priče nalik onima iz Goranove zbirke pripovijedaka „Razlike“. Iz različitih uglova posmatranja, i ponekad bezlične svakodnevice, je svijet snova koji je isti u svojoj težnji da  dodirne vječnost. O tome kako se svakodnevica može preoblikovati u svijet mašte čitamo u knjizi kratke proze „Saveti za lakši život“. U toj knjizi ćete saznati i „odakle je najbolje gledati u sunce“, sa koje strane zaliva, iz koje kuće…Savjet možda naslućujete: „Ovo, svakako, možete činiti i sa prozora stana, ili iz parka, ali najbolje je ako to radite sa mesta gde ste bili dete.“ Iz dječje perspektive sve je jasnije i ljepše, strane su nebitne. Svjetlost najčistija. A djetinjstvo skriva i tamne i svijetle krpice našeg postojanja.

Zahvaljujući riječima, možda baš onima koje su u ogrlici jedne junakinje Goranove priče, prevazilazi se bilo koja vrsta fizičke omeđenosti. Čovjek- ostrvo ima potrebu dodira sa okolnim pričama (zbirka pripovijedaka „Ostrvo i okolne priče“) kako bi se izborio sa svojom samoćom i otuđenošću.  „Svet je pojeo svoje ivice“, ostala je samo podjela na san i javu, i postojanje u onom prostoru „među javom i međ` snom“ (odnosno „ni na nebu, ni na zemlji, već na grani od oblaka“). Kakva lađa brodi tim prostorom? Može li kapetan njome da upravlja ili ga ona nosi kuda ona hoće, ponekad i na dno mora?

Odgovore smo možda pronašli u romanima „Atlas opisan nebom“, „Opsada crkve Svetog Spasa“, „Sitničarnica Kod srećne ruke“, zatim u dramskim tekstovima „Skela“ i „Matica“. ( „Skela“nije samo izvođena u Orašcu, već i u Kotoru na jednoj Svetosavkoj akademiji). Odgovore očekujemo i tražimo i dalje, zagledani u neko novo čitanje istog teksta, u neko novo „unutrašnje dvorište“. Ali i u novim romanima koji su pred nama: „Papir“, „Ikonostas“, „Palata“.

Sam pisac govori o mogućnostima dodira čina pisanja i čina čitanja, na različitim mjestima. Nekad je taj dodir organizovano književno veče, a nekada se odigrava prilikom slučajnog susreta stvaraoca i čitaoca, ne samo u moskovskom metrou (između dvije stanice,ispod zemlje dok je pisac posmatrao svog čitaoca sa knjigom u rukama, a ovaj to nije ni znao), nego i na kotorskoj pijaci subotom, kad god je Goran bio u Kotoru.

Čitaoci, u Goranovoj prozi koja je „pesnička koncepcija sveta“ (Ana Ristović) ne misle književnost, već je osjećaju.

Goran je slušao klasičnu muziku, dok je pisao.

Zvuci Bramsove Treće simfonije, koja odjekuje sa gramofona starog mještanina Vrnjačke banje, invalida, jednako su čujni kao drhtaj pahulje snijega. U najnovijem romanu „Palata“ kada opisuje snijeg, čuje se Vivaldijeva zima...Profesorica Rajna Dragićević, vrsni leksikolog i poznavalac našeg jezika, pronašla je u rječnicima 30 naziva za snijeg...a kod Gorana ih u Vlkovom zapisu ima oko 9...i svaki je slika za sebe.

 „Mera našeg trenutnog postojanja zavisi od pravog odnosa i prema prošlosti i prema budućnosti – Goran Petrović“.

 Gledamo kroz Goranove prozore i gradimo svoje palate doživljaja.

Protomajstor (onaj koji ima ideju, i koji tu ideju sprovodi u djelo) zamislio je roman deltu, na kojoj je radio 23 godine, kako sam kaže: „ Nisam mislio da će to biti tog obima ni toliko razgranato, ali su se rukopis, tekst i sama ideja zapravo počele ponašati kao voda. Ne možete nikako da je zahvatite, stalno nešto procuri kroz prste. Vi podmetnete drugu ruku, ona iskapa u drugu ruku, u treću. Učinilo mi se da se književnost i ljudska priča ponašaju kao voda. Ona na kraju krajeva zauzima i zaseban oblik svakog od nas. Za nju je potrebno ne samo književno djelo i onaj koji je to napisao i sastavio, već i onaj u čije ruke je otišlo.“ Poštovao je svog čitaoca Goran Petrović, i u njegovim imagionarnim svijetovima nema  tehnički poznatih modela pripovijedanja. Goran je bio svoj, on nije varao čitaoca naučenim, on mu je darivao sebe istinskog, pronađenog u svakoj travci, u svakom cvijetu, u ribi (možda onoj palamidi koja mu je otkrila tajne gradnje nove palate na Siciliji, a koju je on brzo vratio u Dunav da stigne što prije do Crnog mora i slane vode. Nije se osvrtao protomajstor Petar na alase koji su se čudili zašto se riba vraća u vodu, a ne sprema za večeru. Nisu znali da je Petar ribu vratio u vodu – upravo da bi se čudo dogodilo. „I ljudi imaju pravo na to da čine čuda. Ali većinu uglavnom sprečava to što su ubeđeni da se njihovi životi sastoje samo od svakidašnjih obaveza.“

 Pričao nam je Goran da je odlučio da roman delta (roman koji nije samo voda, već i ono što je ona izbacila i nanijela) ima široki vremenski odsječak od 500 godina (prve četiri knjige pripadaju srednjovjekovnom ciklusu, zatim dolaze dvije ili tri koje se događaju u 18.vijeku, a sve ostale će se dešavati u 20.i 21.vijeku), i da ima teritorijalnu širinu. 

„Ponajviše će se dešavati u Srbiji, ali „Papir“ se skoro u potpunosti dešava u Italiji, „Ikonostas“ dobrim dijelom u Grčkoj i Srbiji. Neki drugi će se dešavati u neimenovanim gradovima na moru, neki će se dešavati čak preko kontineta...“ 

„Palata“ je treći priča, novi tok romana delte, hronološki u pitanju je vrijeme koje je prethodilo vremenu radnje u „Ikonostasu“. Lutajući protomajstor Petar gradi palatu u Konstantinopolju, Veneciji i Sirakuzi, a sa preporukama je došao i u despotovu prestonicu da gradi njegov dvor.

Palate se grade, a PAPIR kojim je Goran naslovio i svoju pristupnu besjedu u SANU, 7.novembra 2018. (čuda podudarnosti), predstavlja podsvjesno opiranje ubrzanosti i buci ovoga svijeta. Romanom Papir Goran nas je vratio u prošlost, da u njoj potražimo mir i tišinu, da se poklonimo svetozarnim ikonama i da prislužimo neugasla kandila u našim srcima i umovima“, kazala je prof. Čolan. 

Profesor dr Aleksandar Jerkov sa Filološkog fakulteta iz Beograda govorio je o poetici Gorana Petrovića. Rekao je da se radi o velikom klasiku srpske književnosti čija djela će tek biti proučavana kao kanon. Goran Petrović je uspio svojim djelom da pomjeri granice pisanja. Od romana „Atlas opisan nebom“ do „Opsade crkve Svetog Spasa“ niko nije imao više maštovitosti i snage izraza u srpskoj književnosti i niko nije počeo da piše ljepšu, zaokruženiju, ubjedljiviju rečenicu od Gorana Petrovića. Gdje god da otvorite njegovu knjigu naći ćete nešto što djeluje kao da je lirski biser, pjesnički izraz, nešto što u vama budi instinktivnu reakciju odobravanja.

Goran je dobio nagrade od pisaca koji su svoje živote posvetili pisanju, njegov  stvaralački način pisanja je neponovljiv. A njegovi čitaoci su neprikosnoveni. 

Sanja Milić, urednik kulturno-umjetničkog programa RTS-a govorila je o mediteranskom duhu Goranovih romana, kao i o njenim intervjuima sa njim, kako na radiju, tako i na televiziji. Govorila je o Goranovoj skromnosti i spremnosti da svakome posveti pažnju, da svakome sagovorniku izrazi poštovanje, da učini emisije zanimljivim i radosnim.

Sanja Milić je i dramatizovala njegovu priču „Bogorodica i druga viđenja za dramski program Radio Beograda. 

Na sinoćnjoj večeri posvećeno palati od riječi Gorana Petrovića čitani su odlomci iz njegovog najnovijeg romana „Palata“. 

Elena Simović, učenica trećeg razreda Gimnazije Kotor, pročitala je odlomak iz „Papira“ u kome Goran opisuje „lepu smrt“ majstora vitraža, otkrivajući tajnu smrti, koja je smrtnim ljudima najveća tajna. A on je nekako znao i mnoge druge tajne i saopštavao ih onima koji imaju uši da čuju.

Muzičku numeru,Semjonovu  „Bugarsku svitu“ svirao je Vuk Đakonović, učenik prvog razreda srednje muzičke škole „Vida Matjan“. 

Večeri su prisustvovali i arhijerejski namjesnik kotorsko-tivatski, protojerej - stavrofor Nemanja Krivokapić i članovi uprave SPD Jedinstvo. 

O PISCU

Goran Petrović (Kraljevo, 1961- Beograd, 2024)) objavio je knjigu kratke proze Saveti za lakši život (1989), roman Atlas opisan nebom (1993), zbirku pripovedaka Ostrvo i okolne priče (1996), roman Opsada crkve Svetog Spasa (1997), roman Sitničarnica „Kod srećne ruke“ (2000), zbirku pripovedaka Bližnji (2002), knjigu izabrane kratke proze Sve što znam o vremenu (2003), dramski tekst Skela (2004), zbirku pripovedaka Razlike (2006), knjigu zapisa Pretraživač (2007), novelu Ispod tavanice koja se ljuspa (2010), knjigu izabranih priča Porodične storije (2011), dramski tekst Matica (2011) i knjigu izabranih priča Unutrašnje dvorište (2018).

Petrovićevi romani i zbirke priča objavljeni su u preko sto trideset izdanja, od čega šezdeset izdanja u prevodu na francuski, ruski, španski, nemački, italijanski, bugarski, slovenački, poljski, ukrajinski, makedonski, engleski, holandski, arapski i persijski jezik. Dvadesetak njegovih priča je zastupljeno u antologijama srpske priče u zemlji i inostranstvu.

Neka od Petrovićevih dela su adaptirana za pozorište, televiziju i radio: Opsada crkve Svetog Spasa (dramatizacija i režija Kokan Mladenović), Narodno pozorište Sombor, 2002; Skela (po sopstvenom tekstu), produkcija Narodno pozorište u Beogradu (režija Kokan Mladenović), Orašac, 2004; radio-drama Bogorodica i druga viđenja (dramatizacija Sanja Milić, režija Nađa Janjetović), Dramski program Radio Beograda, 2007; televizijski film Bližnji (po sopstvenom scenariju, režija Miško Milojević), Dramski program RTS-a, 2008; radio-drama Iznad pet trošnih saksija (dramatizacija i režija Strahinja Mlađenović), Dramski program Radija Novi Sad, 2011; Matica (po sopstvenom dramskom tekstu, režija Rahim Burhan), Atelje 212, 2011.

Goran Petrović je dobitnik više književnih priznanja. Pored književne stipendije Fonda Borislava Pekića, važnije nagrade su: „Prosvetina“, „Meša Selimović“, Ninova nagrada za roman godine, „Vitalova“, „Račanska povelja“, nagrada Narodne biblioteke Srbije za najčitaniju knjigu godine, „Borisav Stanković“, „Svetozar Ćorović“, nagrada „Ivo Andrić“ za pripovetku, „Laza Kostić“, nagrada za dramski tekst „Kočićeva knjiga“, „Zlatni krst Kneza Lazara“, „Veljkova golubica“ za celokupno pripovedačko delo, Velika nagrada „Ivo Andrić“ za celokupno književno stvaralaštvo, „Stanislav Lem“, „Grigorije Božović“, „Zlatna knjiga Matice srpske“... Bio je član je Srpskog književnog društva i Srpskog PEN centra. Za redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti izabran je 8. novembra 2018.